Wypalenie zawodowe to wyzwanie.
Jak je rozpoznać, jak mu zaradzić?

Czym jest wypalenie zawodowe?

Termin "wypalenie zawodowe" (z ang. “staff burn-out”) pojawił się po raz pierwszy w latach 70. XX w. w pismach amerykańskiego psychiatry Herberta Freudenbergera. Zdefiniował on wypalenie zawodowe jako spadek poziomu energii jednostki, wynikający z nadmiernego obciążenia zadaniami zawodowymi oraz z przeciążenia problemami.

Koncepcję tę rozwinęli badacze Ayala Pines i Elliot Aronson, uznając wypalenie zawodowe za stan emocjonalnego, psychicznego i fizycznego wyczerpania, które są spowodowane długotrwałym zaangażowaniem w sytuacje będące emocjonalnym obciążeniem. Inny naukowiec, Wilmar Schaufeli, opisuje wypalenie zawodowe jako negatywny i uporczywy stan występujący u ogólnie zdrowych osób. Jego objawami są m.in. wyczerpanie, dyskomfort psychiczny i fizyczny, a zmniejszona motywacja oraz dysfunkcyjne postawy wobec pracy rozwijają się stopniowo.

Współcześnie jedną z szeroko uznawanych jest definicja wypalenia zawodowego pochodząca od Christiny Maslach. Według niej wypalenie zawodowe to psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który wystąpić może u osób pracujących z innymi ludźmi.

“Wypalenie” w 5 krokach

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne wyróżnia 5 etapów, podczas których zmienia się nasze nastawienie do pracy zawodowej.


Miesiąc miodowy.
Ten etap cechuje optymizm i entuzjazm wobec pracy.



Przebudzenie.
W tej fazie, starając się zachować idealistyczną wizję pracy, jeszcze intensywniej pracujemy.


Szorstkość.
Pojawia się, gdy nasze wymagania zawodowe okazują się zbyt wysokie, zaś relacje ze współpracownikami i klientami ulegają pogorszeniu.


Wypalenie pełnoobjawowe.
Naszemu wyczerpaniu psychicznemu i fizycznemu towarzyszą stany obniżonego nastroju oraz uczucie pustki.



Odradzanie się.
Etap, w którym skupiamy się na rekonwalescencji, na odzyskiwaniu sił.

Co nas “wypala”?

Wypalenie zawodowe jest wynikiem wielu czynników, które można podzielić na kilka kategorii:

• Czynniki ogólne obejmują nadmierny stres, przeciążenie obowiązkami, sprzeczne wymagania, pracę pod presją, niewystarczającą gratyfikację, brak możliwości rozwoju, rozbieżność między oczekiwaniami a realiami pracy na stanowisku.

• Cechy osobowości takie jak: niska samoocena, nadmierna wrażliwość, chwiejność emocjonalna, mała elastyczność, perfekcjonizm, zależność od innych, trudności w radzeniu sobie ze stresem.

• Miejsce pracy i doświadczenia z nim powiązane - chora rywalizacja, mobbing, konflikty z innymi pracownikami, nieprzyjazna atmosfera, oraz specyfika wykonywanej pracy - duży ciężar odpowiedzialności, konieczność podejmowania ryzyka i działanie w pośpiechu.

Skutki i objawy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji. Może wpłynąć na zdrowie psychiczne i fizyczne, prowadząc do depresji, zaburzeń lękowych i problemów psychosomatycznych. Objawy fizyczne włączają bóle głowy, bóle żołądka, problemy ze snem, podwyższone ciśnienie tętnicze, chroniczne zmęczenie i większą podatność na choroby. Objawy psychiczne obejmują chwiejność emocjonalną, drażliwość, obniżoną samoocenę, przygnębienie, poczucie bezradności, poczucie pustki, pesymizm i brak chęci do działania.

Każdego z nas dotyka stres i zmęczenie, ale pamiętajmy, że chwilowy kryzys zawodowy nie jest równoznaczny z wypaleniem. Zazwyczaj po kryzysie potrafimy w miarę szybko wrócić do formy z poczuciem, że stres nas skutecznie motywował, a zmęczenie odeszło w momencie, kiedy czuliśmy satysfakcję z wykonanego zadania.

Jak możemy radzić sobie z wypaleniem zawodowym?

Trzeba zadbać o szereg elementów, które decydują o jakości naszego życia zawodowego i nie tylko. Profilaktyka wypalenia zawodowego polega na wypracowaniu adaptacyjnych strategii dopasowanych do stresujących sytuacji zawodowych. Ponadto niezmiernie ważne jest zachowywanie właściwego balansu między życiem zawodowym a prywatnym, jak również zapewnienie optymalnej regeneracji, opartej o aktywność fizyczną i zdrową dietę.

Kluczową pozostaje kwestia jasnej samooceny i świadomości własnych kompetencji, a także wiedza o symptomach wypalenia, jego konsekwencjach i dostępnych formach pomocy.

Wyzwanie dla współczesnego świata

Niewątpliwie wypalenie zawodowe stanowi istotne wyzwanie dla współczesnego świata. Dobrze, że organizacje i instytucje coraz głębiej rozpoznają temat i podejmują działania na rzecz zapobiegania i leczenia wypalenia zawodowego. Światowa Organizacja Zdrowia WHO podjęła decyzję o wpisaniu wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, co pokazuje wagę i skalę tego problemu.

Kluczem do sukcesu jest samoświadomość, odpowiednie strategie radzenia sobie ze stresem oraz wsparcie profesjonalistów. Pamiętajmy, że to zdrowie psychiczne pozwala nam czerpać satysfakcję z pracy i z życia, warto więc o nie należycie zadbać.